Jak tworzono prawo

Prawo, którym posługujemy się na co dzień, nie zostało nam dane lub narzucone, ale tworzone było przez człowieka na przestrzeni dziejów. W jaki sposób prawo było tworzone? Pierwszym sposobem było przekształcanie zwyczajów, tradycji w prawo zwyczajowe. Człowiek funkcjonując w kontakcie z innym człowiekiem musiał ustalić pewne zasady i reguły, którymi będzie się kierował. Dość szybko zrozumiano, że całkowita wolność jednego człowieka może oznaczać brak praw dla innego. Postanowiono te zasady życia społecznego uregulować. Zwyczaje były zazwyczaj anonimowe, stał za nimi twórca nieznany, mogła to być zbiorowość. Jeśli w społeczeństwie tworzyło się przekonanie, że dany zwyczaj należy upowszechnić, władza musiała sankcjonować dany zwyczaj i przekształcić go w normę prawną, która po prostu miała obowiązywać, a władza zazwyczaj pilnowała, aby była przestrzegana. Prawo zwyczajowe najczęściej reguluje stosunki miedzy członkami danej społeczności. Drugim sposobem na kształtowanie prawa było korzystanie z opinii wybitnych prawników. Obecnie takie prawo jest niezwykle rzadkie, niemniej dawniej siła autorytetu moralnego i intelektualnego była znaczna. Wybitni juryści mieli wpływ na kształtowanie się prawa poprzez wydawanie podręczników albo komentarze do kodeksów prawnych. W krajach anglojęzycznych: Wielka Brytania, Stany Zjednoczone, Australia, Kanada, Nowa Zelandia prawo ma czasami charakter precedensowy. Chodzi o to, że sędzia orzekając w jakimś procesie może wydać wyrok, który stanie się w przyszłości podstawą do wydawania innych wyroków. Ten wyrok może być precedensem, bo dotychczas nie było takiej normy prawnej, czyli de facto sędzia w danym procesie stanowi nową normę prawną, na którą prawnicy mogą powoływać się w przyszłości. Niektóre precedensy są później powszechnie stosowane, inne są bardzo rzadkie. Podczas procesów, w sprawach trudnych do orzecznictwa, prawnicy szukają często precedensów, które pozwoliłyby im wydać wyrok dla nich korzystny. Współcześnie najbardziej popularnym sposobem tworzenia prawa jest świadome i celowe tworzenie norm, które będą obowiązywały. Zdarza się, że prawodawca tworząc nowe prawo wzoruje się na prawie obowiązującym w innych społeczeństwach. Mówi się wtedy o recepcji prawa obcego. Kolejnym sposobem tworzenia prawa jest zawieranie umów. Taki rodzaj tworzenia prawa widzimy w przypadku tworzenia np. układów zbiorowych pracy. Jak stanowi się prawo współcześnie prześledźmy na przykładzie Polski. Przede wszystkim w Konstytucji ustalono, jakie mogą być źródła prawa. Następnie organ parlamentarny, czyli sejm i senat otrzymały kompetencje do stanowienia prawa o najwyższej mocy sprawczej. Państwo też ustaliło tryb prawotwórczy, czyli dokładnie określono, jaką drogę muszą przejść przepisy prawne, by były obowiązujące dla wszystkich instytucji i obywateli. Ustalono również, że nowe akty normatywne muszą być podawane do publicznej wiadomości. Obywatel ma nie tylko prawo poznać nowe normy, ale jest to jego obowiązek. Nie można się tłumaczyć nieznajomością prawa. Istotne jest i to, że funkcjonują instytucje, których zadaniem jest kontrola zgodności prawa z najwyższym aktem normatywnym, czyli Konstytucją.