W jaki sposób dziedziczymy?

Czynności prawne, a więc zdarzenia pociągające za sobą powstanie, zmianę bądź też ustanie określonych praw i obowiązków można podzielić na czynności prawne między żyjącymi oraz czynności prawne na wypadek śmierci. Te pierwsze z wymienionych nie wymagają większego wyjaśnienia, gdyż są to wszystkie te czynności, które są dokonywane między osobami żyjącymi, jak zresztą sama nazwa wskazuje. Jest ich bardzo dużo i nie sposób wymienić wszystkich, dla przykładu jednak warto wspomnieć o sprzedaży, zamianie czy też użyczeniu. Dokonywane są one na mocy zgodnego oświadczenia woli poszczególnych stron.
Natomiast wśród czynności prawnych na wypadek śmierci należy wspomnieć przede wszystkim o spadku. To w chwili śmierci danej osoby rozpoczyna się cała procedura związana z dziedziczeniem majątku, który pozostał po zmarłej osobie.
Tutaj możemy mówić o dziedziczeniu testamentowym, gdzie osoba jeszcze żyjąca sporządziła odpowiedni dokument zwany testamentem i to w nim wskazała osoby, które w razie śmierci spadkodawcy przejmują jego majątek.
Na gruncie prawa możemy wyróżnić trzy rodzaje testamentów. Pierwszym z nich jest testament pisemny zwany także holograficznym, który jest spisywany osobiście przez osobę chcącą rozdysponować swoim majątkiem, musi on być podpisany odręcznie, pełnym imieniem i nazwiskiem, bo nie wystarczy w tym przypadku parafka czy jakieś inicjały. Ważne jest także to, aby był on opatrzony datą. Istotną i zasadniczą treścią testamentu jest wskazanie co i komu przysługuje po śmierci spadkodawcy, czyli osoby sporządzającej ten dokument. W tym miejscu pojawia się pytanie, czy taki testament możemy napisać na komputerze. Nie. Właśnie musi być on spisany odręcznie i odręcznie podpisany przez spadkodawcę.
Drugim rodzajem testamentu jest testament ustny zwany allograficznym. Osoba – spadkodawca – wyraża swoją ostatnią wolę ustnie, również wskazując co i komu przyznaje ze swego majątku, a kierownik urzędu stanu cywilnego bądź też przedstawiciel administracji państwowej w obecności dwóch innych osób – świadków – spisuje tą ostatnią wolę. Następnie złożone ustnie oświadczenie, spisane przez upoważnioną osobę zostaje odczytane w obecności świadków i podpisane przez spadkodawcę oraz wszystkie osoby obecne przy spisywaniu tego testamentu.
I ostatnim – najbardziej doniosłym i najpewniejszym a zarazem w żaden sposób niepodważalnym – testamentem jest testament notarialny. Sporządzany jest u profesjonalisty, notariusza za określoną ustawowo opłatą. Przyszły spadkodawca korzystając z usług kompetentnego prawnika sporządza odpowiedni dokument w formie aktu notarialnego, w którym także musi wskazać komu i co zostanie przypisane po jego śmierci.
Zdarzają się przypadki, że w testamencie jako spadkodawcy wskazane są osoby, które nie należą do najbliższej rodziny zmarłego. Jednak w tym przypadku jest to wola spadkodawcy i mocą oświadczenia woli, ma on prawo przekazać swój majątek komu i w jakiej wysokości sobie życzy. Inaczej dzieje się w przypadku dziedziczenia ustawowego, gdzie najważniejsza jest najbliższa rodzina.
Jeśli zmarła osoba nie pozostawiła po sobie dokumentu, w którym jasno określiła co i komu daje w spadku po sobie, następuje proces dziedziczenia ustawowego, w którym kluczową rolę odgrywa stopień pokrewieństwa ze zmarłą osobą. Oczywiście w pierwszej kolejności dziedziczą małżonek i dzieci, natomiast jeśli zmarły nie miał dzieci to ich miejsce zajmują rodzice zmarłego. Natomiast w przypadku, gdy zmarły nie miał żony, a co za tym idzie dzieci to dziedziczą rodzice, a potem kolejno dziadkowie, pasierbowie aż wreszcie gmina ostatniego miejsca zamieszkania osoby zmarłej, która nie sporządził testamentu.
W przypadku dziedziczenia ustawowego warto wspomnieć o kwestii rozwodu. Jeśli wobec małżonków wcześniej orzeczono rozwód, a co za tym idzie rozpad małżeństwa to niestety nie może być mowy o dziedziczeniu. Małżeństwo co prawda było zawarte jednak na mocy prawomocnego wyroku sądu zostało zniesione. Natomiast rozdzielność majątkowa, częściej funkcjonująca w języku prawnym jako intercyza ma znaczenie tylko i wyłącznie za życia, a zatem nie ma najmniejszego wpływu na kwestie dziedziczenia po zmarłym małżonku. Małżonkowie, którzy zawarli intercyzę mają takie same prawa w kwestii dziedziczenia jak małżonkowie mający wspólność majątkową.
Mówiąc o dziedziczeniu czy spadku warto mieć na uwadze określony termin. Otóż jeśli okaże się, że jesteśmy z mocy ustawy powołani do dziedziczenia możemy tym prawem dysponować, jednak pamiętajmy o ustawowym sześciomiesięcznym terminie, który obowiązuje nas do podjęcia konkretnej decyzji czy chcemy przyjąć spadek czy też go odrzucić.
Pod pojęciem spadku mieszczą się zarówno aktywa, czyli majątek, ale w jego skład wchodzą także pasywa, czyli nic innego jak długi pozostawione przez osobę zmarłą. Obawiając się zatem odziedziczenia ewentualnych zobowiązań mamy prawo odrzucić spadek i wówczas prawo to przechodzi na kolejne – wskazane w ustawie – osoby upoważnione do dziedziczenia. Jeśli zatem małżonek skorzysta ze swego prawa i odrzuci spadek, dziedziczyć będą dzieci, natomiast gdy one również zrzekną się spadku dziedziczyć będą wnuki.
Obawiając się o sytuację swoich jeszcze niepełnoletnich dzieci, a chcąc uchronić je przed dziedziczeniem ewentualnych zaległości po zmarłym dziadku czy babce (w przypadku, gdy wszyscy uprawnieni zrzekli się spadku) rodzice mogą wystąpić do sądu rodzinnego i opiekuńczego z wnioskiem o umożliwienie podjęcia decyzji za swoje niepełnoletnie jeszcze dzieci. Zwykle sąd wyraża na to zgodę i wówczas rodzice w imieniu swojego małoletniego dziecka zrzekają się spadku po swoim ojcu czy matce, chroniąc tym samym interes własnych dzieci.