Czy ubezwłasnowolniona osoba może robić zakupy?
Uregulowana w ustawie z 23 kwietnia 1964 roku Kodeks Cywilny instytucja ubezwłasnowolnienia określa z jakich powodów dana osoba może zostać ubezwłasnowolniona a co za tym idzie stracić zdolność do czynności prawnych bądź posiadać ją jednak w ograniczonym zakresie.
Na gruncie prawa cywilnego daną osobę można ubezwłasnowolnić z powodu niedorozwoju umysłowego, choroby psychicznej bądź innego rodzaju zaburzenia psychicznego. Przy czym mówiąc o „innym zaburzeniu psychicznym” wskazuje się w szczególności na pijaństwo lub narkomanię.
W przypadku spełnienia którejkolwiek przesłanki uzasadniającej wystąpienie do sądu z wnioskiem o ubezwłasnowolnienie trzeba wskazać jednak, że dana osoba nie orientuje się w skutkach swojego postępowania, nawet tych dotyczących najprostszych, codziennych sytuacji , a co za tym idzie jej stan umysłowy odpowiada rozwojowi intelektualnemu osoby poniżej trzynastego roku życia, a więc osoby nieposiadającej zdolności do czynności prawnej.
Bez względu na to czy dana osoba nie osiągnęła jeszcze wieku koniecznego do posiadania chociażby ograniczonej zdolności do czynności prawnych (czyli 13 lat) czy też zostało wydane orzeczenie o ubezwłasnowolnieniu częściowym bądź całkowitym, nie oznacza to, że osoby takie nie mogą np. robić zakupów. Kwestia jednak dotyczy tego, co taka osoba kupuje i w zależności od kupowanego produktu możemy mówić o ważności bądź nieważności danej czynności prawnej.
Kodeks cywilny wyraźnie wskazuje, że osoby poniżej 13 roku życia oraz osoby ubezwłasnowolnione mogą dokonywać czynności prawnych w zakresie drobnych, bieżących spraw życia codziennego. Mamy tutaj na myśli zakupy związane z normalnym funkcjonowaniem, pozwalające na odżywianie się, zaspokojenie podstawowych potrzeb fizjologicznych czy zapewniających im odpowiednią egzystencję.
Zatem będą to zakupy np. bułek, chleba, wędliny jako produktów niezbędnych do odżywiania, mydła, proszku do prania, szamponu jako drobne zakupy pozwalające utrzymać odpowiednią higienę. Sporna już staje się kwestia na przykład ubrań czy obuwia. O ile chodzi o zakup zwykłych butów, pozwalających takiej osobie na komfortowe poruszanie się to jak najbardziej będzie to czynność prawna ważna, ale już kiedy taka osoba dokona zakupu butów markowych np. za kilkaset złotych, wówczas mamy podstawy do unieważnienia tej czynności prawnej, bo ona już nie należy do drobnych, bieżących spraw życia codziennego. Jest to pewnego rodzaju luksus, który zastąpiony innymi butami za zdecydowanie niższą kwotę spełniał by takie same funkcje jak te – wspomniane – markowe buty.
W takiej sytuacji przedstawiciel ustawowy może potwierdzić czynność prawną dokonaną przez taką osobę i wówczas będziemy mówić o jej ważności, jeśli natomiast czynność prawna nie zostanie potwierdzona przez przedstawiciela będą zachodziły okoliczności uzasadniające jej unieważnienie, a co za tym idzie zwrot pieniędzy i obuwia przez poszczególne strony.